Doorgaan naar hoofdcontent

Ceres

.
In de nacht van 11 op 12 februari 1972 ging het huis van Chris van Geel en Elly de Waard in vlammen op. Van Geel en De Waard waren toen in Utrecht. Ze kregen een telefoontje, reisden meteen af en kwamen om drie uur ’s nachts in Groet aan. De brand was toen al geblust. Van Geel vertelde er later over:

“Alles was veranderd in een natte prut, maar stond nog wel op zijn eigen plaats. Ik herkende de boeken nog in hun verkoolde toestand. Op dat moment had ik de brandweer weg moeten jagen, maar ze zeiden dat er gevaar voor instorting was. Alsof er niet altijd gevaar voor instorting is! Dus trokken ze de muren om, waardoor alle verkoolde boeken werden verpulverd. Verkoolde boeken kan je weggooien, maar aan verkoolde manuscripten had ik nog wel iets gehad: van de dikke pakken papier waren alleen de randen verbrand.”

Er ging van alles verloren, maar toch bleek van de brieven, gedichten en tekeningen nog een verrassend groot deel gered te kunnen worden. “Door krachtdadig optreden van Hellinga stond de volgende dag al een busje voor de ruïne om de honderden pakken papier en tientallen dozen in veiligheid te brengen. De stinkende troep werd voorlopig geconserveerd en gesorteerd”, schreef J.P. Guépin in zijn ‘Levensbericht’.

Waar werd de stinkende troep naar toe gebracht? Om te beginnen naar Ceres, een enorm groot, hoog en plomp gebouw, midden in Amsterdam, op de hoek van de Nieuwe Prinsengracht en de Weesperstraat. Het was oorspronkelijk een meel- en broodfabriek, die sinds 1960 dienstdeed als dependance van de Amsterdamse Universiteitsbibliotheek. Ook de Gemeentelijke Archiefdienst maakte er gebruik van.
       Daar lagen de meer of minder aangebrande pakken papier opgeslagen, in ieder geval tot in augustus 1972. Uit de herinneringen van Ser Prop weten we dat hij Van Geel en De Waard opzocht in Bergen, in hun tijdelijke woning in de Monnet Nes, van maandag 7 tot en met zaterdag 12 augustus 1972. In die week reed hij vrijwel dagelijks met Van Geel op en neer naar Amsterdam.

“Elke dag keerden we met een R4 vol dozen met (gedeeltelijk) verbrande, of als we geluk hadden (maar dat was zeldzaam) ongeschonden, papieren en boeken vanuit Ceres terug naar de Monnet Nes. Tijdens deze expedities kwamen ook de interieurtjes (kleine viltstiftschilderijtjes: tafeltje-lampje-stoeltje) tevoorschijn. Sommige nog gaaf, andere gedeeltelijk verbrand en weer andere met ten gevolge van het bluswater doorgelopen kleuren.”

Op zaterdag 12 augustus reed Prop weer terug naar Limburg. Een dag later meldde Van Geel per brief aan Prop: “De zondag doorgebracht met idylle-schepping: de interieurtjes in herstel genomen. De vloer ligt vol, als vanouds. Het lukt.”

Ceres was vanaf het midden van de jaren tachtig niet meer in gebruik bij de Universiteit van Amsterdam. Het grote gebouw werd in 1988 afgebroken. Nu staan er kantoren en appartementen. Iets verderop, op Nieuwe Prinsengracht 39, herinnert een gevel met de namen “Ceres Nering Bögel” in grote reliëfletters nog aan het verre verleden. Hier nam de familie Nering Bögel in 1858 de stoommeel- en broodfabriek ‘Ceres’ over, en verbouwde die, in 1860, tot een mechanische broodfabriek. Ceres was de godin van de akkerbouw, in het bijzonder van het graan.

• Ceres, Amsterdam

Reacties

Populaire posts van deze blog

Krispijn

. De dichter Chr.J. van Geel was al 41 jaar oud toen hij, in 1958, debuteerde, met een dikke bundel: Spinroc en andere verzen , 148 pagina’s. In de jaren daarvoor had hij al veel gedichten geschreven, maar zonder daarvan iets te publiceren. Van Geel was erg kritisch op zichzelf, en onzeker – wat in dit geval vermoedelijk wel hetzelfde is. Hij kon erg goed twijfelen.        Zijn vriend Enno Endt en zijn levensgezel Thérèse Cornips stelden in 1955 daarom, zonder dat hij het wist, een strenge bloemlezing samen uit alle gedichten die zij op dat moment voorgelegd hadden gekregen: 78 gedichten die zij goed genoeg vonden voor publicatie en waarvan zij dachten dat Van Geel dat eigenlijk ook wel vond. Enno Endt schreef ze allemaal met de hand over in twee schoolschriften. De titel voor deze stiekem uitgekozen gedichten was Roofdruk , de vakterm voor een uitgave waarvan de auteur geen weet heeft. Ze legden de twee schriften voor aan enkele uitgevers, maar het k...

Gandhi

. In zijn column van afgelopen maandag op de opiniepagina van NRC haalde Stephan Sanders een gesprekje aan tussen een journalist en Mahatma Gandhi (1869-1948). Gandhi was, kort gezegd, de man die Brits-Indië voorging in de geweldloze bevrijding van de koloniale bezetter. In 1947 werd India onafhankelijk. Gandhi had zo zijn gedachten over de cultuur van de westerlingen, zoals blijkt uit dit korte gesprek:        – En wat denkt u van de westerse beschaving?        – Ik denk dat het een goed idee zou zijn. De kenner van het werk van Chr.J. van Geel zal dit citaat bekend voorkomen. In januari 1968 nam Barbarber deze tekst van hem op:        INTERVIEW MET GANDI        – Wat denkt u van de europese kultuur?        – Een goed idee. Van Geel zal het ergens in een krant of tijdschrift zijn tegengekomen en hij z...

Consi

. Chris van Geel (1917-1974) woonde tijdens de Tweede Wereldoorlog in Amsterdam, aan de Herengracht, hoek Amstel, even zijde, nummer 598. Natuurlijk had hij het moeilijk, zoals iedereen. Tijdens de Hongerwinter werd het ook voor hem steeds lastiger om nog aan voedsel te komen. Van Geel, al lang en dun van zichzelf, werd nu helemaal een broodmagere verschijning.        Eén keer in de week mocht hij komen eten bij de familie Heijdenrijk, bekend van de firma Heijdenrijk, de lijstenmakerij. De Heijdenrijks hadden een paar adressen waar hij ook af en toe kon aanschuiven. “Zo kwam ik de week wel door, zij het met moeite”, vertelde hij later aan G. Brands. Maar de nood was hoog. “Ten slotte betaalde ik ook 5 gulden voor een sigaret, een Consi, bij een portier op het Thorbeckeplein.”        Consi leek mij de naam van een Engels of Amerikaans sigarettenmerk. Het zuiden van Nederland was in het najaar van 1944 al bevrijd. Daa...